حوسییەكان کێن و چییان بەسەر دێت؟

ئاڤا دیجیتاڵ

 

رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەبەردەم ئاڵۆزییەكی گەورەدایە، جووڵەی حوسیەكان لە ناوچەكە ئەگەری دروستبوونی شەڕێكی گەورە دەخاتە بەردەم جیهان و وەك مەترسییەكی گەورە چاوی لێدەكرێت، حوسییەكان كێن و چۆن توانیان رۆڵێكی گرنگ بگێڕن لە هاوكێشە ئابووری و سیاسەكاندا و چۆن پەیوەندییان لەگەڵ ئێران دروستكرد؟

 

چیرۆكی سەرەكی: حوسییەكان كە ماوەیەكی كەم نییە لەسەر گۆڕەپانی یەمەن جموجۆڵیان هەیە، ئەوان لە چەند ساڵی دوایی دەستیان بە فراوانخوازی كرد، ئەوەش بەپاڵپشتیی ئێران و عەلی عەبدوڵا ساڵح، سەرۆكی پێشووی یەمەن، كە كوژراوە و لە ژیاندا نەماوە.

ئەوەی پێویستە بیزانیت: ئەنسارۆڵا، گرووپێكی سیاسی ئاینیی چەكدارە، پارێزگای سەعدە بنكەی سەرەكی ئەوانە، ناوی حووسی بۆ دامەزرێنەری بزووتنەوەكە دەگەڕێتەوە كە حوسێن حووسییە، كە لە 2004دا بە دەستی هێزەكانی یەمەن كوژرا، ئەو بە باوكی رۆحیی گرووپەكە دادەنرێت، ئەو گرووپەی لە 1992 بەهۆی فەرامۆشكردنیان بەدیار كەوتن، شیعەن و سەر بە مەزهەبی زەیدین و لەسەر بنەمای ویلایەتی ئیمام دامەزراون و پەیڕەوی تەریقەتی 12 ئیمامی شیعە دەكەن، واتە بە هەمان شێوەی ئێران.

 

لایەنە سوننەكانی یەمەن تۆمەتی ئەوە دەدەنە پاڵ حوسییەكان كە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن و لەگەڵ حیزبوڵڵای لوبنانیش هاوبەشن لە جێبەجێكردنی پڕۆژەی هیلالی شیعە لە ناوچەكەدا، ئەو كارەی حوسییەكان رەتیدەكەنەوە و دووپات لەوە دەكەنەوە كە ئەوان سەر بە مەزهەبی زەیدین، ئەگەرچی لە هەندێك پرسدا لەگەڵ تەریقەتی 12 ئیمامەكە یەك دەگرنەوە و كۆكن. 

ئەوەی پێویستە بیزانیت: زەیدی بۆ ئیمام زەید كوڕی عەلی دەگەرێتەوە، كە یەكێكە لە سێ پێكهاتەكەی شیعە، زەیدیی و 12 ئیمام و ئیسماعیلی، بەڵام زەیدی میانڕەوترینیانە و نزیكترینیانە لە مەزهەبی سوننەكانەوە، كە ئەوان زیاتر لە باكوری یەمەن جێنشینن. 

 

زانیاری زیاتر:بەهۆی ئەو ئاڵۆزییانەی دۆخی یەمەن كە ساڵانی دوایی بەخۆیەوە بینی و چەندان رووبەڕووبوونەوەی سەربازی حوسییەكان لە دژی هێزەكانی حكومەتی یەمەن و كەوتنی چەندان پارێزگای ئەو وڵاتە، یەك لەدوای یەك بە دەستی حوسییەكان، ئەوان دەسەڵاتی خۆیان بەسەر رووبەڕێكی فراوان لەو وڵاتە سەپاند. 

 

سەرەڕای بانگەشەی عەبد رەبە مەنسوور هادی، سەرۆكی ئێستای یەمەن بۆ حوسییەكان بۆ پاشەكشەكردنی چەكدارانیان لە سەنعای پایەتەخت و وازهێنان لە داگیركارییان بۆ تەلار و بارەگای حكومەت و وەزارەتەكان و كۆمپانیا و كێڵگە نەوتییەكانی ئەو وڵاتە، بەڵام ئەوان ئەوەیان نەكرد و بەوهۆیەشەوە بەوە تۆمەتبار دەكرێن كە پلانێكی شیعە جێبەجێ دەكەن وەك ئەوەی ئێران بۆی داڕشتوون.

 

باكگراوند: رووبەری گشتیی وڵاتی یەمەن 527 هەزار و 970 كیلۆمەتر چوارگۆشەیە و خاوەن 200 دوورگەیە لە دەریای سوور و دەریای عەرەب و بەپێی چەند ئامارێك ژمارەی هۆزەكانی یەمەن 200 هۆز دەبێت و ژمارەی دانیشتوانی ئەو وڵاتەش دەگاتە 29 ملیۆن كەس.

لە 2004 حوسێن حووسی بەدەستی هێزەكانی یەمەن كوژرا و دوای ئەوە "باوكی" بەدرەدین حووسی بووە سەركردەی گرووپەكە و دوای ئەویش عەبدولمەلیك حووسی كوڕی بچووكی تائێستاش سەركردایەتی گرووپەكە دەكات.

 

حووسییەكان لە 2004 لەدژی حكوومەت دەستیان بە جەنگ كرد، لەو كاتەی دەسەڵاتدارانی یەمەن نەیانهێشت ئەوان لەناو مزگەوتەكانیان هوتاف لەدژی ئەمریكا و ئیسرائیل بڵێنەوە، كە  بە كوشتنی حوسێن حووسی كۆتایی پێ هات، دوای ساڵێك بەدرەدین حووسی دەستی بە جەنگی حكوومەتی یەمەن كرد، تا كاتی هاتنی عەبدولمەلیك حووسی و لە 2007 و 2008ە و 2009 و 2010 ناوە ناوە جەنگ دروست دەبوو.

 

لە 2011 حووسییەكان بەشدارییان لە راپەڕینی جەماوەری لەدژی عەلی عەبدوڵا ساڵح لە چوارچێوەی بەهاری عەرەبیدا كرد و لە 2014 جەنگ لەدژی حكوومەتی نوێی یەمەن دەستی پێ كردەوە و كۆنترۆڵی سەنعای پایتەختیان كرد. 

 

حووسییەكان لە ناوچەكانی سەعدە و زمار و عەمران و محوێت و تەعز و ئیب و ناوچەكانی باشوور، نیشتەجێن، دیاریكردنی پارێزگەی سەعدە وەك مۆڵگەی سەرەكیی حووسییەكان تەنیا ئەوەندە نییە كە شوێنی سەرەكی نیشتەجێبوونیانە، بەڵكو بەهۆی نزیكیی لە سنوورەكانی سعوودیەیە كە نەیارێكی سەرسەختی ئێرانە، هەروەها نزیكی لە ناوچە شیعە نشینەكانی سعوودیە.

 

ژمارەی لایەنگرانی حووسی دەگاتە 350 هەزار كەس كە 10 هەزاریان چەكداری كارامەن، سەرچاوەی پارەداركردن و چەكداریكردنی حووسییەكان تەواو روون نییە، بەڵام زۆر جار بە لایەنگری ئێران باسیان لێوە دەكرێت.

 

بەگشتی چەند هۆكارێك هەن كە وایان كرد حووسییەكان كۆنترۆڵی سەنعا و زۆرینەی شارە گەورەكانی یەمەن بكەن، لەوانە لاوازیی ژێرخانی یەمەن و فەرامۆشكردنی خەڵكەكەی لەلایەن حكوومەتی ئەو وڵاتە، كە وای كرد خەڵكەكە لێی یاخی بن و پاڵپشتی لە حووسییەكان بكەن، ئەگەر لە بیروباوەڕیش جیاواز بن لەگەڵیاندا، هەروەها سروشتی هۆزەكان لە یەمەن، هەروەها پەنابردنی حووسییەكان بۆ درووشمی وا كە سەرنجی گەنج و سەرۆك هۆزەكان بۆخۆیان رادەكێشن.

 

لەوەتەی جەنگ هەیە لە كەرتی غەززە لە فەڵەستین، حووسیەكان كەوتونەتە خۆیان و پەیتا پەیتا هێرش دەكەنە سەر كەشتییە جەنگی و بازرگانی و سەربازییەكانی ئەمریكا و بەڕیتانیا وئیسپانیا لە دەریایی سوور.

 

یەحیا سەریع، گوتەبێژی حووسییەكانە، دەڵێت "تا ئیسرائیل لە غەززە نەكشێتەوە، بەردەوامن لە هێرشە مووشەكیەكان بۆسەر ئیسرائیل و كەشتییەكان لە دەریایی سوور.

 دەریای سوور، ستراتیژیترین ناوەندی دەرییاییە بۆ جیهان، كە لەڕووی قەبارەوە 12%ی بازرگانی دەریایی جیهانی لەو دەریایەدا تێدەپەڕێت و نزیكەی 30%ی هاتووچۆی كۆنتێنەرە جیهانییەكان لەو ناوچەیەوە ئەنجام دەدرێت.

 

هێرشە كتوپڕەكان كاریگەری گەورەیان لەسەر جووڵە بازرگانییەكان بووە، ئاژانسی بلۆمبێرگ دەڵێت " تا ئێستا زیاتر لە 20 گەورە كۆمپانیای جیهانی كشاونەتەوە و دەڵێن، ناتوانین لە دۆخێكی ئاڵۆزی لەو شێوەیەدا بازرگانی بكەین".

 

بۆ رێگری كردن لە هێرشی حووسییەكان پێنتاگۆن بەپەلە هاتە سەر هێڵ و هاوپەیمانێتییەكی پێكهێنا كە 20 وڵاتی تێدابوو، دواتر بەشێك لە وڵاتەكان كشانەوە، و تا ئێستاش هیچ هێرشێك نەكراوەتە سەر حووسییەكان.

 

لێدوانی فەرمی: پێنتاگۆن دەڵێت لە حەوتی ئۆكتۆبەرەوە تا ئێستا حووسییەكان 60 جار بەمووشەك هێرشیان لە دەریایی سوور كردووە و تا ئێستاش شەش بەلەمی چاودێری سەربازییان ڕفاندووە.

 

بەریتانیا زۆر لە دۆخەكە نیگەرانە لەبەر ئەوەی دەریای سوور گەورەترین رێرەوی ئابوورییە كە ئەوروپا و بەریتانیا بەتایبەتی قازانجێكی گەورەی لێدەكەن.

 

لەوبارەیەوە گرانت شاپس وەزیری بەرگری بەریتانیا ڕایگەیاند "وڵاتەكەی درێغی ناكات لە گرتنەبەری هەنگاوی ڕاستەوخۆ دژی حووسییەكان لە وەڵامی ئەو هێرشانەی كە كەشتیەكان لە دەریای سوور دەكەنە ئامانج".

 

ئەوەی ئێستا ڕوودەدات: ئەمریكا كەشتیی گەلی سەربازی لە دەریایی سوور كشاندەوە، ئێران كەشتی سەربازی بۆ پشتیوانی حوسییەكان ناردوووە، بەریتانیا دەڵێت هێرش دەكەینە سەریان، هەموو ئەگەرەكان بۆ ئەوە دەچن ناوچەكە بەرەو ئاڵۆزیەكی دیكە هەنگاو بنێت و چاوی جیهان لەسەر دەریای سووربێت بۆ جەنگێكی دیكە.