كورد و فەڕەنسا؛ پەیوەندییەكی درێژخایەن

ئاڤا نیوز

 

كورد و فەرەنسا لە 30 ساڵی ڕابردوودا پەیوەندییەكی بەهێز و پتەو لەنێوانیاندا هەبووە، هەردوولا كاریان لەسەر ئەوە كردووە كە پەیوەندییەكان بەهێزتر ببێت.

وێنە گەورەكە: دەروازەی یەكەمی ڕاستەوخۆی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و فەڕەنسا دەگەڕێتەوە بۆ كاتی بڕیاری 986ی ئەنجوومەنی ئاسایش كاتێك ئەنجوومەنەكە لەسەر پێشنیازی فەڕەنسا ناوچەی دژەفڕینی دروستكرد بۆ هەرێمی كوردستان و ئەمەش یەكەمین دەرگای دۆستانەی نێوان هەرێمی كوردستان و فەرەنسا بوو.

ئەوەی پێویستە بیزانیت: فەڕەنسا لە هەرێمی كوردستان كۆنسوڵخانەی هەیە و لە فەرەنساش نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستانی هەیە و پەیوەندییەكی دیبلۆماسی گەورە هەیە لە نێوان هەردوولادا.

درێژەی ڕاپۆرت
هەركاتێك ئیمانوێل ماكرۆن هاتبێتە عێراق، هەرگیز نەگەڕاوەتەوە ئەگەر سەردانی هەولێری نەكردبێت و لەگەڵ گەورە بەرپرسانی هەرێمی كوردستان كۆنەبووبێتەوە، چونكە هەرێمی كوردستان هەم پەیوەندییەكی دۆستانە و هەمیش پەیوەندییەكی سیاسی و فەرهەنگی لەگەڵ فەڕەنسا هەیە.

سەرەتای پەیوەندییەكان
لە سەرتای ساڵی شەستەكاندا ژمارەیەك قوتابی فەڕەنسی سەردانی هەرێمی كوردستان دەكەن، بۆ تەواوكردنی نامەی دكتۆراكەیان، ئیتر ئەمە دەبێتە دەروازەیەك لە نێوان كوردستان فەڕەنسا، وردە وردە پەلدەهاوێژێت بۆ پەیوەندییەكی بەهێز و سیاسی گرنگ و ستراتیژی.

چیرۆكێكی سەرنجڕاكێش
یەكێك لە قوتابییە فەرەنسیەكان كە سەردانی كوردستان دەكات ناوی جان مارییە، ساڵی 1966 دەگاتە ناوچەكانی كوردستان و چەندین جار چاوی بە مستەفا بارزانی دەكەوێت و لە بارەی كورد و دۆزەكەیەوە قسەدەكەن و  بارزانی زۆر بە ڕوونی پێیدەڵێت "ئێمە بەدوای دۆزی ڕەوای گەلەكەمانەوەین وئامانجمان مافی ڕەوای گەلەكەمانە."

جان دەگەڕێتەوە بۆ فەڕەنسا و باسی كورد لە كۆمەڵگەی فەڕەنسیدا دەكات و كێتێبێكیش بەنای كورد و شۆڕشی بێدەنگی دەنوسێت و لە ساڵی 1968 بڵاوی دەكاتەوە.

جان لە بارەی كوردەوە دەچێتە كۆشكی ئیلیزێ
دوای بڵاوبوونەوەی كێتبەكەی جان ماری، بانگهێشتی كۆشكی ئیلیزێ دەكرێت و لە بارەی كوردەوە زانیاریی ورد دەخاتە بەردەم كەسایەتییە سیاسییەكانی ئەو كاتەی فەڕەنسا وبە ڕوونی تێیاندەگەیەنێت كە كورد خاوەن دۆزێكی ڕەوایە و دەیەوێت لەڕووی سیاسییەوە پرسەكەی چارەسەربكات، دەكرێت ئەمە بەسەرەتایەكی گرنگ لە نێوان كورد و فەرەنسا باسبكەین.

كۆشنێر و كورد
دوای شەش ساڵ بێرنارد كۆشنێری فەڕەنسی سەردانی هەرێمی كوردستان دەكات و هاوكاری پزیشكی بۆ شۆڕش و بۆ كۆمەڵگەی كوردی دابیندەكات، ئەمەش هۆكارێكی دیكە بۆ ئەوەی كورد و فەڕەنسا پەیوەندییەكەیان بەهێزتر ببێت.
یەکێک لە ئەندامانی ئەو تیمە فرێدریک تیسۆ بوو کە لە ساڵی 2007دا بووە کۆنسوڵی فەرەنسا لە هەرێمی کوردستان.

هێرشی عێراق بۆ سەر كوەیت و پرسی كورد
كاتێكی لە ئابی 1990 عێراق هێرشی كردە سەر كوەیت، ئەمریكا بەتەواوەتی نیگەران بوو، بەهاوكاری لەگەڵ 34 هاوپەیمانی خۆیدا هێرشی كردە سەر سوپای عێراق و ئەمەش بووە هۆی جەنگی گەورە و ماڵوێرانییەكی گەورە.

ئیتر فەڕەنسا لە ئەنجوومەنی ئاسایش پێگەی سیاسیی بەهێزی خۆی بەكارهێنا بۆ ئەوەی كار لەسەر ئەوە بكات كە عێراق هێرش نەكاتە سەر هەرێمی كوردستان لە ئەنجامیشدا بڕیاری 688 دەركرا.

پەیوەندیەكی بەهێزتر
دوا بەداوی ئەوە ئەمریكا و بەریتانیا و وڵاتانی دیكە پەیوەندیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان بەهێزكرد، فەڕەنسا كۆنسوڵخانەی خۆی لە هەرێمی كوردستان كردەوە و پەیوەندییەكانی نێوان كوردستان و فەڕەنسا پتەوتر بوو، چەندین جار سەرۆكی هەرێمی كوردستان و سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان سەردانی فەڕەنسایان كردووە و سەرۆكی فەڕەنساش سەردانی هەرێمی كوردستانی كردووە.

ماكرۆن دۆستەكەی كورد
كاتێك هەرێمی كوردستان ڕیفراندۆمی بۆ سەربەخۆیی كرد، جیهان دەرگای بەسەر هەرێمی كوردستاندا داخست و دوای دابڕانێكی كەم فەڕەنسا یەكەمین وڵاتبوو پێشوازی لە هەرێمی كوردستان كرد و لە كۆشكی ئیلیزێ ئیمانوێل ماكرۆن پێشوازی لە سەرۆكی هەرێمی كوردستان كرد، ئەمەش وەك لۆبیەكی بەهێز بوو بۆ كورد و جارێكی دیكە فەڕەنسا بوو بەهۆكاری كردنەوەی دەرگای دۆستانەی نێوان كورد وجیهان.

ماكرۆن دۆخی باش نییە
لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی ئەوروپادا، لەسەرتاسەری وڵاتدا ڕاستڕەوەكان توانییان دەنگێكی زۆر بەدەستبهێنن و بچنە پێشەوە و كۆنترۆڵی زۆربەی پەرلەمانی ئەوروپا بكەن، دواتریش كە لە فەرەنسا هەڵبژاردن كرا  لە خولی یەكەمدا زۆرینەی هەرە زۆری ڕاستڕەوەكان توانییان بچنە خولی دووەمەوە، ئەمەش گرنگییەكی گەورەی هەبوو بۆ وڵاتەكە، بەڵام بۆ ئیمانوێل ماكرۆنی دۆستی كورد زۆر باش نەبوو، هەر زوو گوتی ئەمە خراپە و وڵاتەكە بەرەو ئەقارێكی خراپ دەڕوات.

دۆستەكەی كورد دەدۆڕێت

لەگەڵ ئەوەی ماكرۆن پەیوەندییەكی كەسیی تایبەتی لەگەڵ كورددا هەیە، فەڕەنساش بەگشتی پەیوەندییەكی بەهێزی لەگەڵ كوردستاندا هەیە، سیاسەتی فەرەنسا سەبارەت بە كورد نە بەستراوەتەوە بە ئیمانوێل ماكرۆنەوە، بەڵكو لە سیاسەتی گشتی وڵاتدا ڕێگەی كراوەتەوە، هەر چەندە مانەوەی ماكرۆن گرنگییەكی گەورەی بۆ كورد هەیە بەڵام بەو مانایە نایەت ئەگەر ماكرۆن بدۆڕێت ئەوا پەیوەندییەكە دەچێتە ئاستێكی خراپەوە.