یەکێتیی ئەوروپا ڕێکاری نوێ و تووندتر بۆ کۆچبەران دەگرێتەبەر

ئاڤا دیجیتاڵ

مانگی ڕابردوو پەرلەمانی ئەوروپا سەبارەت بە گرتنەبەری ڕێكاری نوێ بۆ ڕێكخستنی كاروباری كۆچبەر و پەنابەران كۆبووەوە و پێشنیازی ڕێككەوتننامەیەكی نوێی كرد،  ئەم ڕێككەوتننامەیە دەبێت ئەمساڵ جێبەجێ بكرێت، بەڵام هێشتا وردەكارییەكانی نەنووسراونەتەوە.

چیرۆكە سەرەكییەكە: یەكێتیی ئەوروپا بەگوێرەی ئەم پرۆژەیاسا نوێیە ڕێكاری تووندتر دەگرێتەبەر بۆ پاڵاوتنی ئەوەی كێ مافی پەنابەرێتی یان كۆچبەریی لە ئەوروپا پێدەدرێت؛ زانیاریی زیاتر لەسەر جووڵە نایاساییەكانی كۆچبەر و پەنابەران كۆدەكرێنەوە و لەنێوان وڵاتە ئەندامەكاندا بەش دەكرێن، سنوورەكان بەهێزتر دەكرێن، خۆیان بۆ لێشاوی كۆچبەر و پەنابەرانی تریش ئامادە دەكەن، ئەگەرهاتوو لە ئایندەدا بەهۆی ڕووداوی نەخوازراوەوە ڕوویان لە ئەوروپا كرد؛ هەروەها یەكێتیی ئەوروپا بەگوێرەی تێكڕای بەرهەمی ناوخۆیی ( GDP)ی هەر وڵاتێكی ئەندام كۆچبەر و پەنابەرەكانیان بەسەر دابەش دەكات، هەر وڵاتێكیش ئەم «هاریكاری»یە پەسەند نەكات سزا دەدرێت.

گرنگی ئەم بابەتە: ئەم پرۆژەیاسایە ڕاستەوخۆ كاریگەریی لەسەر ژیانی ملیۆنان كۆچبەر و پەنابەر هەیە، لەوانە كۆچبەر و پەنابەری كوردیش، تەنانەت بۆ هەندێك كەسی بەدبەخت ڕەنگە ببێتە مایەی ژیان و مەرگی خۆیان، یان ئازیزانیان.

ئەوەی پێویستە بیزانیت: لە ساڵی 2015وە لێشاوی گەورەی كۆچبەر و پەنابەر بەشێوەی نایاسایی ئەوروپای گرتەوە، كە زۆربەیان كۆچبەر و پەنابەری سووری بوون، ئەمەش یەكێتیی ئەوروپای تووشی قەیرانێكی گەورە كرد و بووە هۆی چاوپێداخشانەوەی یاسا كۆنەكان سەبارەت بە ڕێكخستنی كاروباری كۆچبەر و پەنابەران.

باكگراوند: لە ساڵی 2020ەوە پێشنیازنامەی چاككاریی وەرگرتنی كۆچبەر و پەنابەران خراوەتەڕوو، دەوڵەتە ئەوروپییەكانیش بەگوێرەی بەرژەوەندیی خۆیان كاردانەوەی جیاوازیان لە بەرانبەر ئەم پێشنیازانەدا هەبووە، بۆنموونە: وڵاتەكانی باكوور خوازیار بوون «جووڵەی دووهەمی» نەمێنێت (جووڵەی دووهەمی: واتە كاتێك كۆچبەر یان پەنابەر دەگاتە وڵاتێك و داوای مافی پەنابەرێتی دەكات، پاشان جێیدەهێڵێت)؛ وڵاتانی باشوور دەیانویست خۆیان لەئەستۆگرتنی بەرپرسیارێتی بەدووربگرن، وڵاتانی ڕۆژهەڵاتیش كێشەی ئایدۆلۆژییان لەگەڵ كۆچبەر و پەنابەرەكاندا هەبوو، ئەمە جگە لەوەی نایانەوێت سەرباری وەرگرتنی پەنابەرە ئۆكراینییەكان پەنابەری تر وەربگرن. 

ڕێكخراوی پەنابەرانی نەتەوە یەكگرتووەكانیش، كە هەر زوو پیرۆزبایی لە یەكێتیی ئەوروپا كرد بۆ گەیشتن بەم ڕێككەوتننامەیە، لە ڕۆژانی ڕابردوودا داوای لە هەنگاریا و بەلجیكا كرد كاروباری پرۆژەیاساكە تەواو بكەن و گەرەنتی جێبەجێكردنێكی دروست بكەن، بەمەرجێك مافەكانی كۆچبەر و پەنابەران بپارێزرێن.

پڕۆژەیاسای نوێی كۆچبەر و پەنابەران بە گشتی جەخت لەسەر پێنج خاڵ دەكاتەوە:

یەكەم: ڕێسای پشكنین: دانانی یاسای یەكگرتوو بۆ دەستنیشانكردنی كۆچبەر و پەنابەری دەرەوەی یەكێتیی ئەوروپا هەر لەكاتی گەیشتنیاندا بۆ سنوورەكانی ئەوروپا، ئەمەش واتە زیادكردنی ئاسایش و پاراستنی سنووری ناوچەی شنگن.

دووەم: ڕێسای یورۆداك: پەرەپێدانی داتابەیسێكی هاوبەش لەنێوان دەوڵەتەكاندا بۆ كۆكردنەوەی زانیاریی ورد و تەواوی هەر جووڵەیەكی نایاسایی كۆچبەر و پەنابەران.

سێیەم: ڕێسای ڕێكاری وەرگرتنی كۆچبەر و پەنابەر: دەبێت بەگوێرەی ئەم ڕێسایە گەڕاندنەوە و ڕاییكردنی كارەكانی سەر سنوور خێراتر و كاراتر بكرێت.

چوارەم: ڕێسای بەڕێوەبردنی كۆچبەر و پەنابەران: دانانی میكانیزمێكی  هاریكاری لە نێو ئەندامەكانی یەكێتیی ئەوروپادا بۆ هاوسەنگكردنی لەئەستۆگرتنی بەرپرسیارێتیی كۆچبەر و پەنابەران، كە ئێستا چەند وڵاتێكی كەم زۆربەی ئەركی بەرپرسیارێتیی كۆچبەر و پەنابەرانیان كەوتووەتە سەرشان، هەروەها دانانی یاسای ڕوون سەبارەت بە بەرپرسیارێتی بۆ داواكارانی پەنابەرێتی.

پێنجەم: ڕێسای قەیران و ڕووداوی نەخوازراو: بەگوێرەی ئەم ڕێسایە یەكێتیی ئەوروپا پێشوەخت ئامادە دەبێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەر قەیران و بارودۆخ و ڕووداوێكی نەخوازراو كە ئەگەری ڕوودانیان هەبێت و ببێتە هۆی كۆچكردن و پەنابردن.

گۆشەیەكی دیكە: ئەم پڕۆژەیاسایە كاردانەوەی جیاوازی لەنێو ئەندامەكانی یەكێتیی ئەوروپادا لێكەوتەوە، لەكاتێكدا حكومەتی یۆنان پێشوازیی لە ڕێككەوتننامەكە كرد، بەڵام پارتی ئازادیی ئێرلەندا داوای لە حكومەتی وڵاتەكەی كرد ئەم ڕێككەوتنە واژۆ نەكات، چونكە "ئێرلەندا پڕە" و هاتنی پەنابەری تر بۆ ئێرلەندا لەڕووی دیمۆگرافیا و زۆر ڕووی دیكەوە زیان بە وڵاتەكە دەگەیەنێت، سەرۆكوەزیرانی هەنگاریا كۆی نەخشەكە بەهەڵە دەزانێت و پێیوایە شكست دەهێنێت، بەڵام لە كۆتاییدا هەموو وڵاتەكان، جگە لە هەنگاریا، پرۆژەیاساكەیان تێپەڕاند.

جگە لەبەرهەڵستی هەنگاریا و نیگەرانی بەشێك لە هاووڵاتیانی وڵاتانی ئەندامی یەكێتیی ئەوروپا، تەنانەت ڕێكخراوی هیومان ڕایتس وۆچ و ڕێكخراوی منداڵپارێزی جیهانیش دژی ئەم پڕۆژەیاسا نوێیەن.

لەلایەكی دیكەوە: بەگوێرەی ڕاپۆرتی هیومان ڕایتس وۆچ ئەم پڕۆژەیاسایە شایەنی ستایشكردن نییە، چونكە مافی پەنابەران كەمدەكاتەوە و پێشنیازەكانی لەسەر بنەمای ڕێگریكردنن، نەك یارمەتی، هەروەها ئەم پڕۆژەیاسایە شكستی وڵاتانی ئەندامی یەكێتیی ئەوروپا چارە ناكات و كاریگەریی باشی نابێت و دادپەروەرانەش نییە، ئەمە جگەلەوەی هیچ لەوبارەیەوە چارە ناكات كە چەندێكە وڵاتە ئەندامەكانی یەكێتیی ئەوروپا بەرپرسیارێتیی شكستەكانیان بە وڵاتانی سنووری ئەودیو ئەوروپا دەسپێرن، ئەم لەئەستۆگرتنەش وا دەكات ئەو وڵاتانە بەگوێرەی پێویست نەچن بە هانای ئەو كۆچبەر و پەنابەرانەوە كە پێویستیان بە بەهاناوەچوون هەیە.

لێدوانی فەرمی: ڕێكخراوی منداڵپارێزی جیهانی ڕایگەیاندووە ئەم پڕۆژەیاسایە دەبێتە هۆی پێشێلكاریی مافی منداڵان و دەیانخاتە بەر مەترسیی جیابوونەوە لە خێزانەكانیان.

پاپا فڕانسیس، پاپای ڤاتیكان، بەم بۆنەیەوە پیرۆزبایی لە یەكێتیی ئەوروپا كرد، بەڵام جەختی لەسەر گرنگیی ئەوەش كردەوە پێویستە ڕێساكان و ڕێكخستنەكان لەسەر بنەمای پێشوازیلێكردن و یەكخستنی كۆچبەر و پەنابەران بن لەگەڵ وڵاتە وەرگرەكاندا، هاوكات دەشبێت ڕێز لەكلتوور و هەستیارێتی و ئاسایشی خەڵكی وڵاتە وەرگرەكانیش بگیرێت.

ڕاپۆرتەكەی هیومان ڕایتس وۆچ دەڵیت: لەگەڵ ئەوەی ئەم هەوڵانەی یەكێتیی ئەوروپا بەرپرسیارێتییەكان بۆ وڵاتانی دراوسێی وەك لیبیا و تونس و توركیا و میسر دەگوازێتەوە، هاوكات پڕۆژەیاسای نوێی كۆچبەر و پەنابەران ئاماژە بەوەدەدات كە یەكێتیی ئەوروپا لەم هەنگاوەیدا بەتەواوەتی مافەكانی خەڵكی پشتگوێخستووە و دژی بەها سەرەكییەكانی یەكێتیی ئەوروپا وەستاوەتەوە.

ویڵی بێرگۆنیێ، بەڕێوەبەری لقی ئەوروپای ڕێكخراوی منداڵپارێز ڕایگەیاند: ئەم پرۆژەیاسایە بەڵگەی ئەوەیە یاسادانەرەكان زیاتر مەبەستیان لە داخستنی سنوورەكان بووە، نەك پاراستنی خەڵك، كە پێكهاتوون لە خێزان و منداڵان، كە لە توندوتیژی و شەڕ و برسێتی و مەرگ هەڵهاتوون و بەدوای ئەوەدا دەگەڕێن ئەوروپا بیانپارێزێت.

ژمارەكان وادەڵێن: توركیا ڕایگەیاندووە  لە سەرەتای ساڵی ڕابردووەوە نزیكەی 140 هەزار كەسی بێ بەڵگەنامەیان دەستگیركردووە و نزیكەی 40 هەزار كەسیان لێ گەڕاندوونەتەوە بۆ وڵاتانی خۆیان.

لە ساڵی 2020ەوە تا كۆتاییەكانی ساڵی پار ڕێگە لە نزیكەی دوو هەزار 700 بەلەم گیراوە، كە كۆچبەر و پەنابەریان تێدا بووە و ویستوویانە بپەڕنەوە بۆ كەناراوەكانی یۆنان، ئەمەش بەگوێرەی ڕێككەوتننامەی جنێڤی 1951 لە بارەی مافی كۆچبەر و پەنابەرانەوە نایاساییە.

ئەوەی ڕوودەدات: هێشتا كۆچ و پەنابردن بۆ ئەوروپا هەر بەردەوامە، هەفتەی ڕابردوو حكومەتی یۆنان 30 كۆچبەری ڕزگار كرد و تەرمی دوو خنكاویشی لە نزیك كەناری بەردینی دوورگەی لێسبۆس دۆزییەوە، گوایە ئەم كۆچبەرانە بە بەلەم چوونەتە نێو دەریای ئیجەوە و  زریان بەلەمەكەی تێكشكاندووە. 

ئەوەندەیان كە ڕزگاركراون گەیشتوونەتە كەنارەكە، تەرمی دووانیشیان دۆزراوەتەوە، دەنگۆی ئەوەش هەبووە هەندێكیان لە نێو دەریادا بەجێماون، تیمێك لەنێو دەریاكەدا بەدوای ئەم بەجێماوانەدا گەڕاوە، بەڵام كەسیان نەدۆزیوەتەوە.