چەند سەرنجێك لەبارەی ھەردوو بڕیاری کۆتا و مووچە

لەم ڕۆژانەی دواییدا دوو بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق تایبەت بە كوردستان دەرچوون، بۆیە پێموایە تەواوكەری وتارێکی بڵاوکراوەی ئەم دواییەم لەم کۆمێنتەدا دەبێت.

لەبەرئەوەی وەك پسپۆری خوێندنی یاسام تەواو كردووە، ڕێزی دادوەری دەگرم لە سەرینی مەترسیداری كارەكەیەوە، چونکە دادپەروەری ئامانجێکی مەترسیدارە و ڕووبەڕووی هێزگەلێكی جیاجیا لە كاریگەریدا دەبێتەوە، هێزگەلێك دژایەتی دادپەروەری دەکات كە بڕیارە دەسەڵاتی دادوەری نوێنەرایەتی جێبەجێکردنی بکات.

لەڕووی سیاسییەوە بەلای منەوە ھەنگاوەکانی ئەم دواییە، لە جووڵەی شەترەنج دەچن، چونکە لەوانەیە پاڵنەری سیاسی بە نووسراو لە بڕیارێكدا نەبینرێت، بەڵام سێبەرەکانی دیارن. نامەوێت دەرکردنی ھەردوو بڕیارەکە پێكەوە بە جگە لە ڕێككەوت بە هیچی دیکە ناوببەم. ئاخر نیازپاكی باشترە، بەڵام ئەگەر ئەو نیازپاكییە پێكەوەدەرچوونی هەردوو بڕیارەكە بگرێتەوە، ئەوا هیچ نیازپاكییەك لە لابردنی كۆتای چەند پێكهاتەیەكی نەتەوەیی غەیرە كورد لە ئەنجوومەنی نیشتیمانیی كوردستاندا نییە و، لەم چەند خاڵەی خوارەوەشدا كورتی دەكەمەوە:

1- تەنانەت لە دەرەوەی حیزبایەتیش، كوردستان فرەئایین و فرەنەتەوەیە، ئەم پێکھاتانە مافی خۆیانە کاندیدەکانیان پێشکەش بکەن بۆ ئەندامێتی لە دەستەکانی یاسادانان و دەسەڵاتی جێبەجێکردن لە ھەرێمی کوردستاندا، بەو ڕێژەیەی لە ئەنجامەکانی ھەڵبژاردندا بەدەستی دەهێنن.

2- یەكێک لە ماناكانی بڕیاری لابردنی بەشی پێکھاتەکان، پاڵپێوەنانی ئەو پێكهاتانەیە تا لە خاڵی سفرەوە دەستپێبکەنەوە و بچنە نێو پێشبڕکێیەکەوە لە دەرەوەی شوێنەكانی ژیانیان، بە واتایەکی دیکە، لەوانەیە ناچاری كۆچكردن ببن لە شوێن و ژینگەیەکەوە بۆ شوێن و ژینگەیەکی دیکە، شوێنێک کە بوونێکی ژمارەیی و قووڵاییەکی مێژووییان تێیدا هەبێت و شایەتی ئەدائێكی لێكنەچوو دەبین لە کوردستان و، لە شوێنێکی دیکەدا ھەنگاوێک ھاوشێوەی ڕاگواستنێكی زۆرملێ.

3- کارێکی مەردانە نییە ڕۆڵی ئەم پێکھاتانە لە کاری ڕزگاریخوازیی نیشتیمانیدا بسڕینەوە، کاری بەرهەڵستكارییان بەرامبەر بەو ڕژێمانەی تاوانیان دژی گەلانی عێراق ئەنجام داوە. ئەم پێکھاتانە، پەیوەندیی مەرجەعییەتی ئایینی و نەژادی و ئایدۆلۆژییان ھەیە لەگەڵ چەندان نەتەوە و مەرجەعیەتی دوور و نزیک لەڕووی جوگرافییەوە لە ھەرێم و بەشەکانی دیكەی عێراق، نوێنەرانی ئەوانەی ئێستا (کۆتاکانیان) لابراون، ئەندام بوون لە پەرلەمان و وەزارەت و دامەزراوەکانی ھەرێمی کوردستاندا و، خاوەن مێژوویەکی پڕ خەباتی ئەوتۆن کە پێویست بوو قەرەبوو بکرێنەوە و بە دەستوور بپارێزرێن. 

4- من نامەوێت پێش ڕووداوەكان بکەوم، ھەرچەندە لۆژیکی تێڕوانینی بەشێک لەوانەی کە پێشوازی لە بڕیارەکە دەکەن داماڵینی کوردستانە لە پێكهاتەكانی بە شێوازێكی ڕێكخراوەیی، كە بە بەرتەسكردنەوەی دەستکەوت و مافەكان دەستپێدەكات تا دەگاتە ڕاكێشانیان بەلای هێزگەلێكدا لە دەرەوەی هەرێم. لەوانەیە كەسێك وەڵامم بداتەوە كە لە بنەڕەتدا ڕاكێشرابوون، خۆ ئەگەر كەسێك وای گوت، ئەوە ئیدیعایەكی بێبنەمایە، ئێمە و پێكهاتەكانیش بەڵگەمان بەدەستەوەیە كە لە دەرەوەی كوردستان چ پێگەیەكیان دەبێت و بەكوێ دەگەن، بەداخەوە. 

5- لێكدانەوەكانمان هەڵقوڵاوی واقیعی ئەو ھەنگاوانەیە کە جار لەدوای جار لە دژی ئێمە دەنرێن، پێشتر ئێمە و ئەو پێکھاتانەی کۆتای پەرلەمانییان لابرا، دەكوژراین و ئەنفال دەكراین و بە گاز و ناپاڵم بۆردومان دەكراین، مەحكەمەی سەورە ئێمە و پێكهاتەكانی سەبارەت بە حیزبایەتیكردنیان لە دژی ئەقڵیەتی ڕژێم، ئیعدام دەكرد و حوكم دەدا و لە كار دەردەكرد، تا دواتر پێكەوە بووینە جەنگاوەر لەپێناو عێراقێكی باشتردا، لە عێراقی نوێشدا، گەمارۆ دەدرێین، لە سەرچاوەی فەرمی و بگرە سەروو فەرمییەوە، بووختانی زۆر نەشیاومان پێدەكرێت، لە بندەست و لە هاوسێوە مووشەکباران دەكرێین، دواییش ئیرادەی یاسامان بەسەردا دەسەپێنن. 

ئەمانە چەند سەرنجێكی بەرایی بوون لەبارەی حوكمی لابردنی كۆتاكانەوە، بەڵام تەوتینی مووچەكان؛ لەوباوەڕەدام بۆ ئەوەی بیرۆكەی تەوتین سادەبكەینەوە بۆ ئەوانەی تێیناگەن و ناهەقیشیان نیە تێینەگەن ئەوەیە كە كارتێك دەدرێتە مووچەخۆران، بەپێی ئەو كارتە ئازادن بە نەختی یان بە حەواڵە پارەكەیان وەربگرن. خۆ ئەگەر ئەو حوكمە دواكەوت ئێمە لێی بەرپرسیار نین، بڕیارەكەش جۆرێك لە یەكسانی لە سادەترین شێوازیدا بۆ مووچەخۆرانی عێراقی بەدیدێنێت جا فەرمانبەر بێت، خانەنشین، خزمەتگوزار یان دابینی كۆمه‌ڵایەتی هەبێت. دوای ڕاپەڕین، ڕژێم مووچەی فەرمانبەرانی كوردستانی بڕی، دوای 2003 ش، هاوڕێیانی پێشووی خەبات مووچەیان بڕی، تۆمەتگەلمان بۆ هەڵدەبەستن، كەچی خۆیان كەس لێیان ناپرسێتەوە ئاخۆ چیان كردووە و چی دەكەن.