16ـی ئاب؛ مێژوویەک لە مێژوو و خۆڕاگری

بەروار بریتییە لە دیاریکردنی ناوچەیەک لە ڕووداوێکی مێژووییدا، کە هەموو ڕووداوەکان، ناساندن و چارەسەرکردنیان بە شیکاری و لێکدانەوە و لێکۆڵینەوە لە هەموو ئەو فاکتەرانەی هاوکێشەکەیان بەرهەمهێناو، لەخۆدەگرێت. مێژووی پارتی دیموکراتی کوردستان دەگەڕێتەوە بۆ 16ی ئابی 1946 و مێژووەکەی بریتییە لە فاکتەرە مرۆیی و جوگرافی و سیاسی و کاتییەکان، کە لە کاتی خۆیاندا کارلێک و گەشەیان کردووە و ڕەگیان داکوتاوە و هەڵسەنگاندنیان بۆ کراوە و بڵاوبووەتەوە. دامەزراندنی دەوڵەت و لەناوچوونی کاریگەری هەبووە لە واقیع و ئەدا و هزر و هۆشیاری باوباپیرانمان بۆ گەیشتن بە پێویستی قەوارەیەکی حیزبی خاوەن تیۆری سیاسیی ڕێکخراوەیی.

 

پارتی 78 ساڵ لەمەوبەر بە سەرۆکایەتیی مسته‌فا بارزانی دامەزراوە. لەو ڕۆژەوە تاوەکو ئەمڕۆ عەرشی عێراق لە پاشایەتی گۆڕاوە بۆ کۆماری و ئەنجوومەنێکی سەروەری و حوکمی سەربازی بۆ قاسم و 10 سەرۆککۆمار حوکمیان کردووە، سەرەڕای سەرۆکێکی کاتی. ئێمە سوورین لەسەر داواکردنی مافەکانی گەلەکەمان و گەلانی عێراق، لەکاتێکدا حکومەت بە قۆناغەکانی گواستنەوەدا تێدەپەڕێت، کە هێشتا پێویستی بە هەموارکردن و ڕاستکردنەوە هەیە. ئێمە لە بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی کوردستان زێدەڕۆیی ناکەین، بەڵام بەبێ ئێمە بزووتنەوەی نیشتمانیی عێراق نەدەبوو بە هێزێکی فشاری ڕاستەقینە، کارکردن بۆ عێراقێک، کە عێراق خوێناوی نەبێت، بەدەستی دەسەڵاتدارانی پیاوانی ئازادیخواز لەناو نەچێت.

 

عێراقێکی دوور لە دڵەڕاوکێ و تایفەگەری و تێوەگلان لە هاوپەیمانیی دۆڕاو و پڕۆژەی بیروباوەڕی ئیجتیهادی، کە کشتوکاڵ و نەوەکان لەناو دەبات. بۆچوونەکانی بارزانی و بزووتنەوەی کۆمەڵایەتی 16ی ئاب پێکهاتەی کۆمەڵگه‌یان بەرەو باشتر گۆڕی و ئازایەتی و ئامادەیی و دەستپێکردنی شۆڕشێکی نەتەوەیی دژی نەزانی دابین کرد و ڕووناکی جێی گرتەوە، لێکدانەوەی چینایەتی و کۆیلایەتی و دەرەبەگایەتی نەهێشت و هۆشداری دا لە ئالوودەبوون بە بیروباوەڕەکان، کە فریودەرن و لەگەڵ سرووشتی گەلەکەماندا نامۆن.

 

ئێمە کەمپێک نەبووین لە یەکێک لەو دوو بەرەیەی هێزە سیاسییەکانی جیهاندا، بەڵکو هێزێکی جەماوەری بووین بە بیرێکی نەتەوەیی هۆشیار و عەقڵییەتێکی کارکردن لەنێو سیستەمی بزووتنەوەدا نەک لە عێراق بەڵکو لە هەموو پارچەکانی کوردستان کە بە ناچاری بوونی بەرژەوەندییە نێودەوڵەتییەکان لەڕووی جوگرافی و سیاسییەوە پەیوەستە بەو قەوارانەی، کە گەلەکەمان لەسەری دابەش بووە.

 

ڕێبازی بارزانی و 16ـی ئاب پڕۆژەیەکی کاری گەورە و درێژخایەن و بەرفراوانە، کە تێیدا ژن و پیاو لە هەموو چین و توێژەکانی ڕۆشنبیری و ناسنامەی کورد و غەیرە کوردەوە کاریان لەسەر باوەڕی بە دۆزی ڕزگاری مرۆڤ و دۆزی گەلێک و چارەنووسی میللەتێک کردووە لەسەر فرەیی و هەمەچەشنی قبووڵنەکردنی دڕندەیی هێرشەکان و نوێبوونەوەی پیلانگێڕییەکان.

 

بارزانی و 16ـی ئاب ڕێڕەوی شۆڕش و خۆڕاگری و ڕاپەڕینی بۆ بەرگریکردن ئەنجام دا بۆ هەموو کوردستان و عێراق، کە لە بەیاننامەکانی دانپێدانان بە گەلان و پەیماننامەکانی ئاشتی بەدیهاتوون، کاریگەرییەکی گەورەیان هەیە لە نەهێشتنی زیادەڕەوییەکانی دەسەڵاتی ستەمکاردا. حیزبەکەی بارزانی لەڕووی مێژووییەوە حیزبێکە، کە سوورە لەسەر داخوازییەکانی و قبووڵنەکردنی سەپاندنی فەرمانڕەوایەک، کە دەیەوێت شکۆمەندی ساختە لەسەر حسابی حوکمڕانەکان دروست بکات.

 

حیزبەکەی بارزانی لەڕووی مێژووییەوە حیزبی قەڵەمی ئازاد و دەنگی ڕاستگۆ و قسەی یەکلاکەرەوە و ئەو چەکانەیە، کە ڕووبەڕووی چەکی بەکرێگیراو دەبنەوە. حیزبی ئەو کەسانەیە، کە لە گۆڕە بەکۆمەڵەکاندا زیندەبەچاڵ کراون، هەندێکجار وەک بەندکراو و هەندێکجار خنکێنراون. پارتی چالاکیی نەتەوەیی و بەرە سەرەتاییەکان هۆشیارن لە بیرکردنەوە و بڕیاردان، کاری ڕاستگۆیانە و بەخشینی گەورە.

 

حیزبی لێبووردەیی گشتی بۆ دەستدرێژکەران و حیزبی زاڵبوون بەسەر ستەمکاران و حیزبی کۆکردنەوەی هێز و پەیوەندی لەگەڵ خەڵک و جێبەجێکردنی مافەکانیان. بۆچوونی بارزانی و حیزبەکەی و ڕێبازی پێشکەوتن و ئاوەدانکردنەوە و نۆژەنکردنەوە و بنیاتنانی نەوەکانە، کە نازانن ترس چییە و کار بۆ پاراستنی ئاییندە دەکەن.

 

ئەم سەقامگیرییە بووەتە کارێکی دامەزراوەیی بۆ مسۆگەرکردنی بەردەوامی و پاراستنی مێژوومان و دەرسوەرگرتن لە شۆڕشی ئەیلوول و گوڵان و سەرهەڵدان و بنیاتنانی یەکەم ئەزموونی دیموکراسیی ڕاستەقینە لەسەر خاکەکەمان. ئەم خۆڕاگرییە ڕەگی داکوتاوە، دەڕوێت، خەریکە گوڵ دەردەکات و بەروبوومەکانمان بەر ئاگری قینلەدڵانی ئازادی دەکەوێت، هەر کە هەورێک لادەچێت، خەریکە پێش ئەوە کار دەکەین بۆ ئەوەی ئامانجی گەلەکەمان، کە ئازادییە بێنینەدی و لە کۆت و زنجیری تاریکی ئازادی ببێت. پیرۆزبایی لە خۆمان و هەموو خەڵکی ئازاد دەکەم لەو ڕۆژەی کە پارتەکەمان دەستیکرد بە بنیاتنانی واقیعێک، کە مانای ئەزموونی کوردستان و پێکەوەژیان و ئاسایش و ئابووری و زانست گەرەنتی بێت بۆ داهاتوو.